Thoái hóa chất trắng là gì? Nguyên nhân, chẩn đoán và cách phòng ngừa

Mặc dù không nhiều người biết đến nhưng thoái hóa chất trắng lại là căn bệnh khá phổ biến hiện nay. Thoái hóa chất trắng xảy ra do “lỗi” xuất hiện bên trong “siêu máy tính” não bộ, làm giảm chức năng của bộ não và gây nên nhiều hệ lụy nghiêm trọng . Hãy cùng European Wellness tìm hiểu về dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng ngừa căn bệnh này để bảo vệ não bộ luôn khỏe mạnh.

Thoái hóa chất trắng là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu, cách phòng ngừa

Định nghĩa thoái hóa chất trắng

Chất trắng của não phủ khắp trong hệ thần kinh trung ương, chiếm đến 60% khối lượng não bộ. Chất trắng của não chủ yếu bao gồm các sợi thần kinh myelin hóa. Giống như một mạng lưới cáp quang khổng lồ, chất trắng kết nối các khu vực trong não bộ với nhau, thực hiện quan trọng trong việc dẫn truyền các tín hiệu thần kinh giữa các phần khác nhau của não và tủy sống.

Thoái hóa chất trắng là một thuật ngữ y học dùng để mô tả tổn thương hoặc mất mát của chất trắng trong não. Tình trạng này xảy ra khi các bao myelin xung quanh những sợi trục của tế bào thần kinh bị tổn thương, hoặc lão hóa. Khi đó, quá trình dẫn truyền thần kinh sẽ xảy ra “lỗi”, dẫn đến rối loạn thông tin, ảnh hưởng đến vận động tư duy và trí nhớ của người bệnh.

Thoái hóa chất trắng là gì?

Nguyên nhân gây thoái hóa chất trắng

Nguyên nhân gây thoái hóa chất trắng có thể do nhiều yếu tố khác nhau gây ra. Hiểu rõ nguyên nhân gây thoái hóa chất trắng cũng chính là cách tốt nhất để ngăn chặn sớm các hệ lụy.

• Bệnh lý mạch máu não: Thoái hóa chất trắng thường liên quan đến các vấn đề về mạch máu não, đặc biệt là những tổn thương nhỏ và mạn tính của các mạch máu trong não. Các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, đái tháo đường, và cholesterol cao có thể làm tổn thương các mạch máu nhỏ, dẫn đến thoái hóa chất trắng.
• Rối loạn myelin: Các bệnh lý gây tổn thương lớp myelin bao phủ các sợi thần kinh có thể dẫn đến thoái hóa chất trắng. Điển hình một số bệnh như: viêm tủy cấp,  đa xơ cứng (MS), viêm tủy thị thần kinh và các rối loạn myelin khác.
• Tuổi tác: Nhiều nghiên cứu cho thấy nguy cơ mắc thoái hóa chất trắng liên quan mật thiết đến tuổi tác. Thoái hóa chất trắng có thể là một phần của quá trình lão hóa tự nhiên, khi các mạch máu và myelin dần bị tổn thương theo thời gian.
• Bệnh lý hệ thần kinh trung ương: Một số bệnh lý hệ thần kinh, như bệnh Alzheimer hoặc bệnh Parkinson, có thể gây ra sự thoái hóa chất trắng như một phần của quá trình bệnh lý.
• Bệnh truyền nhiễm: Các bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn, virus, ký sinh trùng gây ra, như HIV, viêm não HSV và CMV, bệnh não chất trắng đa ổ tiến triển, giang mai thần kinh, bệnh Whipple, bệnh não Lyme,… có thể xâm nhập vào não bộ, gây ra những tổn thương và dẫn đến tình trạng thoái hóa chất trắng.

Nguyên nhân dẫn đến thoái hóa chất trắng trong não

Các biểu hiện của thoái hóa chất trắng

Không gây đau đớn về thể xác như nhiều bệnh lý khác, nhưng thoái hóa chất trắng lại âm thầm “xâm chiếm” và phá hủy não bộ, khiến người bệnh gặp nhiều khó khăn trong việc tập trung, ghi nhớ. Bệnh sẽ ảnh hưởng tới mọi hoạt động hàng ngày, từ đó tác động xấu đến chất lượng cuộc sống hằng ngày, và gây ra những hệ lụy khôn lường như:

• Rối loạn chức năng thần kinh: Thoái hóa chất trắng có thể dẫn đến các triệu chứng như khó khăn trong điều phối vận động, giảm sự tập trung, rối loạn trí nhớ, và gặp khó khăn trong các hoạt động nhận thức.
• Rối loạn vận động: Các vấn đề về vận động như co cứng cơ, khó khăn trong di chuyển, và rối loạn thăng bằng có thể xảy ra.
• Rối loạn tâm thần: Một số bệnh nhân có thể trải qua các thay đổi trong tâm trạng và hành vi, bao gồm trầm cảm hoặc lo âu.

Nhiều người có xu hướng chủ quan trước những dấu hiệu ban đầu của thoái hóa chất trắng, dẫn đến tình trạng bệnh tiến triển nặng hơn. Hậu quả là khả năng nhận thức suy giảm, xuất hiện các khuyết tật và tăng nguy cơ mắc các bệnh như xơ vữa động mạch và đột quỵ, thậm chí đe dọa đến tính mạng.

Trầm cảm là biểu hiện đáng quan ngại của thoái hóa chất trắng

Chẩn đoán thoái hóa chất trắng

Mặc dù các vấn đề về não bộ vô cùng phức tạp, nhưng những tiến bộ vượt bậc trong y học hiện đại đã mang đến những phương pháp chẩn đoán chính xác và hiệu quả, đặc biệt đối với bệnh thoái hóa chất trắng. Một số phương pháp phổ biến được áp dụng trong y học hiện nay bao gồm:

• Xét nghiệm lâm sàng: Thực hiện khám lâm sàng toàn diện để đánh giá các biểu hiện bệnh lý, bao gồm các rối loạn vận động, suy giảm nhận thức và các vấn đề về thần kinh, từ đó xác định mức độ của bệnh.
• MRI não: Hình ảnh cộng hưởng từ (MRI) cho thấy những tổn thương điển hình của bệnh, bao gồm các vùng chất trắng bị thoái hóa xuất hiện sáng trên hình ảnh do sự phá hủy vỏ myelin và tổn thương mạch máu nhỏ.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Bên cạnh giải pháp tối ưu chụp MRI, chụp CT có thể được áp dụng trong một số trường hợp cụ thể liên quan đến thoái hóa chất trắng. Phương pháp sử dụng tia X để tạo ra các hình ảnh chi tiết bên trong cơ thể, bao gồm tình trạng thoái hóa chất trắng trong não bộ.

Kết quả chụp MRI của một trường hợp thoái hóa chất trắng

Điều trị và Quản lý

Hiện nay, các phương pháp y khoa vẫn còn hạn chế trong việc phục hồi hoàn toàn các tổn thương chất trắng. Ngoại trừ những tiến bộ tiềm năng của y học tái sinh, việc sửa chữa các sợi thần kinh đã bị tổn hại vẫn là một thách thức lớn. Chính vì vậy, các phương pháp điều trị hiện tại chủ yếu tập trung vào việc giảm thiểu các triệu chứng và ngăn ngừa những hệ lụy gây ra do bệnh.

• Điều trị nguyên nhân: Can thiệp và điều trị các yếu tố nguy cơ như cao huyết áp, mỡ máu cao và đái tháo đường là chìa khóa quan trọng giúp ngăn ngừa và làm chậm quá trình thoái hóa chất trắng.
• Quản lý triệu chứng: Điều trị triệu chứng bao gồm sử dụng thuốc để kiểm soát các rối loạn vận động, cải thiện chức năng nhận thức, và điều trị các vấn đề tâm lý.
• Khôi phục chức năng: Các chương trình phục hồi chức năng y khoa có thể giúp khôi chức năng để cải thiện chức năng vận động và nhận thức giúp bệnh nhân có thể tự vận động và sinh hoạt độc lập hơn.
• Bên cạnh các phương pháp điều trị y khoa kể trên, việc xây dựng một lối sống lành mạnh là yếu tố quan trọng để ngăn chặn và làm chậm quá trình thoái hóa chất trắng. Cụ thể, người bệnh nên:
• Điều chỉnh chế độ ăn: Chế độ ăn nên hạn chế các thực phẩm tác động tiêu cực đến não bộ như chất béo, muối và đường. Đồng thời bổ sung thêm rau xanh, trái cây và các loại hạt.
• Tăng cường vận động: Tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày để cải thiện tuần hoàn máu và sức khỏe tim mạch.
  Bỏ các thói quen xấu: Ngừng hút thuốc, hạn chế uống rượu bia và các chất kích thích.

Xây dựng lối sống lành mạnh để ngăn ngừa thoái hóa chất trắng

Thoái hóa chất trắng là một quá trình tổn thương các sợi thần kinh myelin trong não, có thể dẫn đến rối loạn chức năng thần kinh và ảnh hưởng đến khả năng nhận thức, vận động và tâm lý. Điều trị tập trung vào việc kiểm soát nguyên nhân gốc rễ và quản lý triệu chứng để cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Liên hệ ngay European Wellness để giải đáp thắc mắc về vấn đề sức khỏe, đặc biệt là thoái hóa chất trắng và lắng nghe tư vấn từ chuyên gia để có phác đồ can thiệp phù hợp.