Tai biến mạch máu não: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý kịp thời

Tai biến mạch máu não (đột quỵ) là nguyên nhân gây tử vong và tàn tật đứng hàng thứ hai trên thế giới. Sự nguy hiểm của tai biến chính là nó thường xảy ra bất thình lình và chỉ vài phút đồng hồ đã có thể khiến hàng triệu tế bào não chết đi. Nếu không được cấp cứu kịp thời, người bị tai biến rất dễ đối mặt với nguy cơ tử vong hoặc dù được cứu sống nhưng vẫn có nguy cơ bị tàn phế suốt đời.

Tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến mạch máu não hay còn được gọi là đột quỵ (stroke) là tình trạng nguồn máu cung cấp tới não bộ bị thiếu hụt hoặc suy giảm do các tình trạng gián đoạn hay tắc nghẽn mạch máu. Chỉ vài phút não bộ thiếu oxy và dinh dưỡng thôi cũng đã khiến cho hàng triệu tế bào não bắt đầu chết dần đi.

Tai biến mạch máu não là gì?

Thời gian càng kéo dài, vũng não bị tổn thương càng lan rộng và nghiêm trọng hơn, dẫn đến những biểu hiện như không điều khiển được các bộ phận cơ thể, tê liệt các chi, liệt một bên mặt, không thể giao tiếp hoặc cử động được. Nếu cứ tiếp tục như vậy mà không được cấp cứu kịp thời, người bệnh sẽ càng tiến gần hơn với bờ vực tử vong.

Ngày nay, giới chuyên gia chia tai biến mạch máu não làm 2 dạng:

• Tắc nghẽn mạch máu não: Chiếm tới 80% tổng số các trường hợp đột quỵ. Đây là tình trạng mạch máu lên não bị tắc nghẽn hoặc hẹp, khiến lưu lượng máu không thể đi tới não một cách thuận lợi được. Não lúc này bị ngừng nguồn cung máu và nhanh chóng dẫn tới chết tế bào não. Tuy nhiên nếu phát hiện kịp thời và đưa người bệnh đi cấp cứu sớm thì khả năng phục hồi và hạn chế di chứng vẫn có.
• Xuất huyết não: Mặc dù tỷ lệ không cao nhưng lại nguy hiểm hơn rất nhiều. Lý do là bởi các mạch máu sẽ bị vỡ ra, gây tràn máu vào các mô, thậm chí gây phù não, giết chết các tế bào não một cách chóng vánh. Nguy hiểm hơn, chúng ta chỉ có vài phút đồng hồ để cấp cứu người bệnh khỏi nguy cơ tử vong trong trường hợp này.

Nguyên nhân gây tai biến mạch máu não

Tùy theo từng loại đột quỵ sẽ có những yếu tố nguy cơ trở thành nguyên nhân gây bệnh, cụ thể như:

Tắc nghẽn mạch máu não

• Do xơ vữa động mạch: Các mảng xơ vữa tích tụ bên trong lòng động mạch, hoặc cục máu đông có thể làm hẹp động mạch, hoặc gây bít tắc lòng mạch.
• Do bệnh tim mạch: Một số bệnh lý tim bẩm sinh, rối loạn nhịp tim, suy tim, hẹp hở van tim, nhồi máu cơ tim, cơn rung nhĩ có thể hình thành những cục máu đông và gây tắc mạch máu lên não.
• Nguy cơ khác: Tụt huyết áp hơn 40mmHg một cách đột ngột, tình trạng viêm tắc tĩnh mạch hoặc động mạch, bệnh lý đông máu, rối loạn lipid máu, bất thường mạch máu bẩm sinh… cũng là nguy cơ dẫn tới đột quỵ.

Các nguyên nhân gây tai biến mạch máu não

Xuất huyết não

• Không kiểm soát tình trạng huyết áp cao: Làm tăng áp lực lên thành mạch, áp lực dồn nén khiến thành mạch yếu và dễ vỡ, dễ chảy máu vào các mô.
• Do chấn thương: Va đập mạnh vào vùng đầu do tai nạn có thể khiến thành mạch máu não bị vỡ hoặc rách và gây chảy máu.
• Do phình động mạch máu não: Một số điểm ở thành mạch có khả năng bị suy yếu hơn và dễ bị vỡ và chảy máu khi gặp áp lực lớn.
• Do dị dạng mạch máu não: Sự xuất hiện bất thường các khối thông giữa động mạch với tĩnh mạch, khiến áp lực tăng cao trong lòng mạch và dễ xuất huyết.
• Do dùng thuốc chống đông máu, hoặc chống tập kết tiểu cầu, làm mỏng mạch máu gây nguy cơ xuất huyết mạch máu não tăng cao.

Các yếu tố nguy cơ khác

• Tiền sử bản thân hoặc gia đình có người thân đã từng bị đột quỵ.
• Tuổi tác: Từ 50 tuổi, nguy cơ bị tai biến mạch máu não sẽ tăng lên.
• Tình trạng thừa cân, béo phì, tăng lipid máu.
• Bệnh tiểu đường, cao huyết áp, các bệnh lý về tim mạch.
• Thói quen xấu: Nghiện rượu bia, hút thuốc lá, tắm đêm, ăn nhiều thực phẩm không lành mạnh.

Những dấu hiệu cảnh báo nguy cơ tai biến

Mặc dù là một tình huống có thể xảy ra bất thình lình, không kể thời gian hay địa điểm nhưng chúng ta vẫn có thể dựa vào những dấu hiệu cảnh báo sau để nhận biết và kịp thời đưa người mắc đi cấp cứu:

• Méo mặt: Là dấu hiệu dễ nhận biết, lúc này một phần khuôn mặt người bệnh sẽ bị tê liệt và không cử động được, một bên mặt xệ xuống, cười méo miệng.
• Nói lắp: Người bị đột quỵ thường không nói được câu dài, nói ú ớ, không rõ lời, đó là do máu lên não không đủ, cản trở khả năng điều khiển của não bộ.
• Giảm thị lực: Do không đủ oxy nên thùy não cũng bị ảnh hưởng và gây giảm thị lực, tầm nhìn mờ đi. Nếu thấy có dấu hiệu này nên báo ngay cho người nhà kịp thời.
• Yếu chi: Cánh tay hoặc chân tê dại, khó cử động, không thể đưa lên hay rũ xuống như bình thường.
• Đau đầu: Đau theo từng cơn dữ dội, cần cấp cứu ngay nếu cơn đau ngày càng nghiêm trọng.
• Khó thở: Tim đập nhanh, thở hổn hển, khó thở là những dấu hiệu cho thấy não bộ đang thiếu oxy và cần đề phòng gấp.
• Dáng đi bất thường: Do não bộ bị giảm khả năng điều khiển nên người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc đi lại, vận động, điển hình là dáng đi xiêu vẹo bất thường.

Méo mặt là dấu hiệu cảnh báo tai biến mạch máu não dễ nhận biết

Cách xử lý khi gặp người bị tai biến

Các chuyên gia luôn khuyên rằng, thời gian “vàng” để cứu sống người bị tai biến mạch máu não là khoảng 3-4,5 giờ kể từ khi xuất hiện các triệu chứng cảnh báo như liệt bên mặt, nói không rõ ràng, đau đầu, yếu chi, méo miệng, khó thở… Việc cấp cứu càng sớm thì khả năng sống sót và phục hồi cho người bệnh càng cao.

Vậy nên khi gặp người có dấu hiệu đột quỵ, bạn nên gọi cấp cứu hoặc đưa người bệnh đến bệnh viện gần nhất càng sớm càng tốt. Trong lúc chờ nhân viên y tế đến, bạn có thể thực hiện một vài cách sơ cứu như:

• Quan sát biểu hiện và nói rõ tình trạng của bệnh nhân để nhân viên y tế có thể chuẩn bị tốt nhất.
• Nới lỏng quần áo bệnh nhân, tốt nhất nên cho bệnh nhân nằm nghiên theo tư thế hồi sức cấp cứu nhằm bảo vệ đường thở.
• Cho bệnh nhân nằm ở nơi thoáng mát, kê cao đầu hơn 30 độ hoặc để đầu bệnh nhân nghiêng sang một bên nếu bệnh nhân bị nôn, sau đó móc hết đàm nhớt ra để bệnh nhân không bị ngạt khí.
• Nếu bệnh nhân co giật, hãy lấy que quấn vải để vào giữa hàm răng, giúp bệnh nhân không cắn vào lưỡi.
• Nếu bệnh nhân ngất xỉu, hãy kiểm tra mạch đập của bệnh nhân. Nếu biết thao tác ép tim ngoài lồng ngực, hãy thực hiện cho bệnh nhân khi có dấu hiệu ngưng tim.

LƯU Ý: Trong lúc chờ xe cứu thương tới, hãy hạn chế việc tụ tập xung quanh, làm mất đi không khí cần thiết để bệnh nhân hít thở. Ngoài ra cũng không được xoa dầu nóng, dùng kim chích ngón tay, cạo gió, uống bất kỳ loại thuốc nào trong lúc này.

Cách xử lý khi gặp người bị tai biến mạch máu não

Phòng tránh tai biến mạch máu não

Đột quỵ là tình huống y khoa đặc biệt nguy hiểm có khả năng đe dọa tính mạng và gây ra những di chứng nặng nề dù có được cứu sống. Chính vì thế, chỉ có phòng ngừa ngay từ sớm mới chính là cách bảo vệ tối ưu và hiệu quả nhất. Đặc biệt những đối tượng có nguy cơ bị tai biến mạch máu não cao nên thực hiện các cách phòng ngừa sau:

• Kiểm soát các bệnh lý nền: Những người bị tiểu đường, béo phì, cao huyết áp, mỡ máu cao… cần tiến hành điều trị và cải thiện bệnh để hạn chế nguy cơ.
• Từ bỏ thói quen xấu: Hút thuốc, uống rượu bia, ăn nhiều chất béo, đồ ngọt, ăn mặn, dùng thực phẩm chế biến sẵn… đều cần phải thay đổi để đảm bảo sức khỏe.
• Vận động: Tập thể dục chính là giải pháp giúp duy trì tim mạch khỏe mạnh, tránh được nhiều nguy cơ tích tụ mỡ máu, thừa cân và nhiều bệnh lý khác.
• Tầm soát đột quỵ thường xuyên: Việc kiểm tra sức khỏe và sớm phát hiện các nguy cơ tiềm ẩn khi chúng chưa thể hiện ra bên ngoài chính là chìa khóa giúp chúng ta “đi trước một bước” để phòng ngừa được nguy cơ tai biến trong tương lai.

Hiện nay, bệnh viện quốc tế European Wellness đang triển khai chương trình khám tầm soát sàng lọc nguy cơ tai biến mạch máu não cho mọi đối tượng. Được thực hiện bởi đội ngũ chuyên gia, bác sĩ hàng đầu và đã có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực phòng ngừa đột quỵ và hồi sức cấp cứu.

Tầm soát đột quỵ là phương án tốt nhất giúp phòng ngừa đột quỵ từ sớm

Khách hàng đến tầm soát sẽ được thăm khám bằng những công nghệ hiện đại từ châu Âu như quét sóng lượng tử đa chiều ADN, soi máu sống cấp độ tế bào Darkfield, siêu âm Doppler tim và động mạch cảnh… Đặc biệt, sẽ giúp dự đoán chính xác đến 99% nguy cơ tiềm ẩn trước 5 năm. Nhờ đó đội ngũ bác sĩ sẽ tư vấn và xây dựng phác đồ hiệu quả tối ưu.

Ngoài ra European Wellness cũng đang thực hiện phác đồ phòng ngừa đột quỵ với liệu pháp Plaque Therapy, giúp đánh bay mảng bám xơ vữa và hạn chế hình thành cục máu đông, thu được nhiều kết quả khả quan.

Liên hệ ngay với European Wellness để đăng ký gói Khám tầm soát đột quỵ hoặc được tư vấn về những vấn đề có liên quan tới tai biến mạch máu não hay bất kỳ vấn đề sức khỏe nào nhé.